Het maken van de Achterblijvers

In mijn schetsboek heb ik de zoektocht beschreven waar mijn fascinatie voor het Wad vandaan komt. Ik zal het hier niet helemaal weergeven, maar duidelijk werd dat de kiem al in mijn jeugd is gelegd. Op de lagere school zongen we 'Dêr't de dyk it lân omklammet', ik hoorde als kind dat tijdens stormachtige nachten mensen dijkwacht op de zeedijk liepen om ons te beschermen tegen het water en als ik mijn moeder vroeg wat aan de andere kant van de EE was, dan zei ze, naar mijn idee grimmig, 'daar houdt de wereld op'. Eenmaal in het bezit van een autootje reed ik daarheen en zag het Wad!
Tja, hoe begint dan een project als de Achterblijvers? Wanneer, of waar ontstaat zoiets. Al lange tijd was ik gefascineerd door het kwelderlandschap bij Wierum. Ik keek toe hoe het water stukken kwelder wegzoog en voor mijn geestesoog kwam daarmee de geschiedenis van dit gebied bloot te liggen. De mensen die hier al eeuwenlang hadden geleefd waren één geworden met het landschap.

De Kweldermens, het kwelder als lichaam. Hoe zag deze kweldermens eruit? In eerste instantie vormde ik dat naar containervormen met de kleuren van het Wad gevangen in klei, porselein en glazuren.
Zolang ik met klei werk (2004) heb ik met bewondering gekeken naar menselijke vormen vastgelegd in klei, en ernaar verlangd dat ook te kunnen. In 2022 maakte ik een paar afdruksels van gezichten in een verse zachte kleiplaat; vanaf dat moment was het duidelijk. Ik besloot te gaan leren hoe je een gezicht boetseert. In 2023/24 leerde ik zo via een online cursus van Carien van Dongen, een masterclass van Carien tijdens de SKNN dag, en een 2 daagse cursus portret boetseren bij Mooniq Priem de eerste kleikoppen te maken. Ik mocht oefenen met gezichten van vrienden die geduldig model zaten, hun neuzen lieten opmeten en poseerden voor de foto's die ik van alle kanten maakte. En het lukte.
Onderwijl bleef het verhaal van die mens daar levend op de grens van water en land ergens in mijn achterhoofd doorgaan. Ik wilde daar iets mee, gelijkende portretten maken van mensen, dat was niet wat ik wilde. Ik wil(de)  er iets mee vertellen, zoals met al mijn objecten steeds het geval is.
Staand in Moddergat bij het monument van de ramp in 1883, bedacht ik dat het over de ramp van 1883 moest gaan- het leek een dankbaa onderwerp in de tijd. Ik zou aandacht kunnen besteden aan de achtergebleven vrouwen, kinderen en ouden van dagen.
Ik ging me verder verdiepen in de geschiedenis van het landschap en ontdekte dat er alleen al gerekend vanaf 1000 na Chr. talloze rampen en vloeden waren geweest. Waar talloze doden waren te betreuren, en dan alleen over die ene ramp werken? Dan zou ik al die anderen tekort doen! De tijdlijn moest veel breder worden!
Dat kwetsbare gebied, de grens tussen land en water- wat voor mens leefde daar, kon daar overleven. Hoe vormt de zee de mens die onafgebroken afhankelijk is van wat de zee geeft en heeft te accepteren wat de zee neemt?
Waarom bleven ze daar - Wie waren die mensen - Hoe werden ze gevormd 
Met die laatste vraag kon ik aan de slag. Letterlijk.
Het beeld wat ik in mijn hoofd had hoefde ik 'alleen' maar te vertalen naar de klei; maar het werd weer een zoektocht, zo nu en dan zelfs een worsteling.
Wat wilde ik vertellen, leed? Drama? Nee, geen tranentrekker - maar  een eerbetoon aan die krachtige mensen. Iedere keer wanneer ik eraan werkte kwam de naam 'de Achterblijvers' naar boven, dat is dus hoe ze heten. In 2024 werkte ik een poos aan het thema, daarna wilde het maandenlang niet. In 2025 pakte ik na lange frustrerende maanden de draad weer op. Het hele project nam concretere vormen aan, ik besloot te werken naar fotoportretten van bestaande Achterblijvers, niet om hun portret te maken, maar om geloofwaardige verhalen neer te zetten. Werkend op de muziek van Tchaikovski's Hymn of the Cherubim kon ik me verplaatsen naar de tijd van de Achterblijvers. In januari 2025 kwam tijdens een brainstormsessie met Hester Dieuwke het besef dat de koppen, net als de echte Achterblijvers, door de zee moesten worden aangeraakt. Ze moesten een dag het Wad in en een vloed meemaken. Meteen heb ik afhankelijk van het getij besloten dit alles te laten plaatsvinen op 17 mei. Ik ontdekte dat ik toestemming van het Wetterskip Frylân moest hebben om een kunstproject in het Wad te mogen zetten. Allerlei logistieke problemen werden opgelost, er werd door Museum Dokkum/Museum It Fiskershúske een slikslee uitgeleend, mensen boden hulp aan om te sjouwen op die dag. We besloten om het plaatsen van de koppen te beschouwen als een Performance, het filmen en onze eigen aanwezigheid de Observatie.
17 mei 2025 was een fantastische dag. Op 26 en 27 juli zal de kunstinstallatie de Achterblijvers te beleven zijn in de Mariakerk te Bornwird.